Nieuwsbericht

Mijn zoon (14, brugklas) kwam onlangs thuis met de mededeling dat hij taal niet leuk vindt. “Taal is zo saai...” Toen ben ik even met hem in gesprek gegaan.

Taal groeit
Eerst heb ik uitgelegd dat taal niet bestaat uit verplichte regels die in een boekje staan. Er zijn wel boekjes met spelregels, maar dat zijn alleen adviezen. Uiteindelijk bepalen wij met z’n allen wat taal is en hoe we praten en hoe we schrijven. Als wij over een tijdje allemaal vinden dat ‘hun hebben’ goed is en dat het ‘groter als’ is en dat we alleen nog ‘de’ gebruiken en geen ‘het’, dan is dat onze nieuwe taal. Want de taal groeit met ons mee. “Hmm”, bromde zoonlief. “Dat is wel interessant. Dus ik mag zelf ook meesturen.” Waarna ik moest uitleggen dat het groeien nu ook weer niet zo snel gaat.

Snel zijn en stilstaan
Daarna lepelde ik nog wat interessante taalfeitjes op. Soms is het erg als je één lettertje van een woord vergeet te schrijven, want dan betekent een woord precies het tegenovergestelde. Voorbeeldje? Waternood betekent gebrek aan water, te weinig water. Watersnood (met –s) betekent overstroming, te veel water. En weet jij wat het verschil is als een vliegtuig landt 'op het land' of 'op de grond'? Het verschil is waar het vliegtuig NIET op landt. ‘Op het land’ is niet op het water en ‘op de grond’ is niet meer in de lucht. Doordenkertje toch... En weet je dat een woordje als ‘snel’ verschillende dingen kan betekenen? Een snelle auto beweegt, een snelle computer staat stil. Het lukte zoonlief nog steeds om niet te gapen. Sterker nog, hij keek lichtelijk geïnteresseerd.

Een kleer
Dus tastte ik nog dieper in de taalbuidel. De Nederlandse taal kent een heleboel woorden die alleen in het meervoud bestaan, vertelde ik. Dus, je hebt een eend en meerdere eenden, maar van sommige woorden bestaat er alleen een ‘eenden-versie’. Dat leverde me een wat wazige blik op. Ik noemde voorbeelden op: hersenen, uitwerpselen, onkosten en kleren. Het enkelvoud: een hersen, een uitwerpsel en een onkost bestaat niet. Een kleer ook niet. Een eend wel. Raar eigenlijk. Mijn zoon knikt. En ik zeg dat het nog vreemder is dat het Engels ook van die meervoudswoorden heeft: glasses, trousers en scissors. Maar daar zeggen wij dan weer gewoon bril, broek en schaar tegen en dat is wel enkelvoud. Niks niet saai, toch?

Vol en leeg
Zo kwam ik uiteindelijk terecht bij een taaldingetje dat ik zelf erg waardeer. Woorden waarbij in het woord zelf een tegenstelling zit. Zoals ‘volledig’, dat is vol en leeg tegelijk. Kwaadaardig, zoetzuur, vakantiewerk, losvast, iedereen, rampzalig en losbandig. Eigenlijk is ‘uitzonderingsregel’ ook zo’n gemengd woord. Dat overigens slaat op een minder leuk taalverschijnsel. Bijvoorbeeld dat het advies is, om een tussen-n te schrijven in woorden ‘waarbij het linkerdeel een zelfstandig naamwoord is dat een meervoud heeft op –en en niet op –es’. Maar dat bijvoorbeeld ‘beregoed’ en ‘apetrots’ daar een uitzondering op vormen. Op dat verschijnsel ben ik maar niet ingegaan tijdens het gesprek met zoonlief... Anders vindt hij taal straks niet meer saai, maar wél akelig.